Wederkerigheid in civiel-militaire samenwerking: een sleutel tot weerbare crisisbeheersing
Waarom wederkerigheid tussen civiele en militaire organisaties essentieel is voor onze veiligheid
Crisisbeheersing anno nu vraagt om een brede aanpak. De uitdagingen zijn complex, van cyberdreigingen en geopolitieke spanningen tot extreme weersomstandigheden, en overschrijden de grenzen van sectoren en bevoegdheden. In die context groeit het belang van civiel-militaire samenwerking. Maar samenwerking is meer dan het naast elkaar optreden van partijen. Het draait om wederkerigheid: een relatie waarin civiele en militaire actoren elkaar versterken, in alle fasen van crisisbeheersing.
Civiel-militaire samenwerking: niet vrijblijvend, maar noodzakelijk
Volgens het artikel Wederkerigheid in civiel-militaire samenwerking in de Militaire Spectator is de tijd van incidentele samenwerking voorbij. Er is behoefte aan een structurele en wederkerige relatie, waarin beide domeinen elkaars capaciteiten kennen, benutten en aanvullen. Denk aan militaire inzet bij grootschalige overstromingen of medische bijstand tijdens pandemieën – én aan civiele kennis over vitale infrastructuur of logistiek waar Defensie op moet kunnen vertrouwen bij grootschalige inzet.
De recente Landelijke Agenda Crisisbeheersing (2024) benadrukt het belang van domein overstijgende samenwerking, waarin veiligheidsregio’s, Defensie, bedrijven én maatschappelijke organisaties samen scenario’s voorbereiden en oefenen. Alleen zo kan een veerkrachtige respons ontstaan.
Uitdagingen en kansen: van wederzijds begrip naar strategische verbondenheid
Hoewel de samenwerking steeds vanzelfsprekender wordt, blijven er uitdagingen bestaan. Defensie is gewend aan hiërarchische besluitvorming, terwijl civiele instanties vaak werken met horizontale netwerken. Ook verschillen in taal, cultuur en mandaat kunnen wederkerigheid in de weg staan.
Het rapport Wendbare Crisisbeheersing van het NIPV wijst op het belang van adaptiviteit en gezamenlijke leerprocessen. Structurele samenwerking betekent niet alleen gezamenlijke inzet tijdens een crisis, maar ook investeren in elkaars kennis en oefenstructuren in vredestijd.
Een best practice is het EU Civil Protection Mechanism, waarin lidstaten gezamenlijk oefenen en capaciteiten delen. Nederland kan hier meer van leren, bijvoorbeeld door civiele en militaire scenario-oefeningen te integreren – zoals bij grootschalige evacuaties of cyberaanvallen op vitale infrastructuur.
Wederkerigheid in actie: lessen voor publiek-private samenwerking
In de context van publiek-private samenwerking (PPS) speelt wederkerigheid ook een centrale rol. Zoals uit eerdere ICA-blogs blijkt, is het cruciaal dat publieke én private partijen hun rol kennen in crisisvoorbereiding en -respons. Bedrijven beschikken over infrastructuur, data en logistieke kracht maar hebben ook Defensie en civiele autoriteiten nodig bij bescherming tegen sabotage, cyberdreiging of hybride aanvallen.
De Kamerbrief over militaire en hybride dreigingen (2024) benadrukt dit wederzijdse belang: overheid en bedrijfsleven kunnen niet zonder elkaar bij het waarborgen van nationale veiligheid. Een wederkerige relatie houdt in: gedeelde verantwoordelijkheid, gezamenlijke oefening en open communicatie.
Samenwerken aan structurele weerbaarheid
De Whole of Society-benadering onderstreept dat weerbaarheid een gedeeld maatschappelijk project is. Alleen als civiele, militaire én private partijen samenwerken op basis van gelijkwaardigheid en wederzijds vertrouwen, kunnen we effectief reageren op crises.
De Infra Capacity Alliance (ICA) zet zich in om deze samenwerking te versterken. Wij geloven in structurele verbondenheid tussen overheid, bedrijven, maatschappelijke organisaties én Defensie. Niet alleen in crisistijd, maar elke dag opnieuw.
Bronvermelding
- Wederkerigheid in civiel-militaire samenwerking, Militaire Spectator – www.militairespectator.nl
- Landelijke Agenda Crisisbeheersing (2024) – Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), www.nctv.nl
- Rapport Wendbare Crisisbeheersing – Nationaal Instituut Publieke Veiligheid (NIPV), www.nipv.nl
- Best practices EU Civil Protection Mechanism – Europese Commissie, www.europa.eu
- Kamerbrief ‘Weerbaarheid tegen militaire en hybride dreigingen’ (dec. 2024) – www.rijksoverheid.nl
- Whole of Society-aanpak, WRR– www.wrr.nl
